శాస్త్ర విజ్ఞానము

ఎడింబర్గ్ లో రెండవ సంవత్సరం భౌగోళిక శాస్త్రం మీద, జంతు శాస్త్రం మీద ఉపన్యాసాలు విన్నాను. ఆ ఉపన్యాసాలు నాకు నిస్సారంగా అనిపించాయి. ఆ ఉపన్యాసాల వల్ల నేను నేర్చుకుంది ఒక్కటే. ఇక జన్మలో మళ్లీ భౌగోళిక శాస్త్రం మీద పుస్తకం ముట్టుకోకూడదని నిశ్చయించుకున్నాను. అయితే ఆ రంగం గురించి అప్పటికే నా మనసులో ఒక విధమైన తాత్వికమైన అవగాహన ఏర్పడింది. అప్పటికి రెండు, మూడేళ్ల క్రితమే ష్రాఫ్ షైర్ కి చెందిన కాటన్ అనే ఓ పెద్దాయన, రాళ్ల గురించి బాగా తెలిసిన ఆయన, ష్రూస్ బరీ కి దగ్గర్లో ఉన్న ఓ విచిత్రమైన పెద్దరాయి గురించి చెప్పాడు. కంబర్లాండ్, స్కాట్లాండ్ వరకు గాలించినా అలాంటి రాయి కనిపించదని అనేవాడు. అసలా ఆ రాయి అక్కడికి ఎలా వచ్చిందో ఎవరైనా చెప్పగలిగే లోపు యుగాంతం వచ్చేస్తుందని ధీమాగా చెప్పేవాడు. ఈ కథ నా మనసులో గాఢంగా ముద్ర పడిపోయింది. ఆ కథ గురించి ఎన్నో సార్లు ఆలోచించేవాణ్ణి. తరువాత ఒక సారి హిమశకలాలు (iceberg)లు ఇలాంటి బండలని ఒక చోటి నుండి మరో చోటికి ఎలా రవాణా చేస్తాయో చదివి, భౌగోళిక శాస్త్రం ఎంత అర్థవంతమైన, అందమైన శాస్త్రమో తెలుసుకుని అబ్బురపడ్డాను.

కాని ఇటీవలి కాలంలో, అంటే నాకు అరవై ఏడు ఏళ్ల వయసులో, అదే ప్రొఫెసర్ ఓ ఉపన్యాసం ఇవ్వగా విన్నాను. సాలిస్బరీ క్రెయిగ్స్ లో ఇచ్చిన ఆ ఉపన్యాసంలో ‘డైక్’ ల గురించి మాట్లాడాడు. ఆ డైక్ లకి అమిగ్డలాయిడ్ రాతి (గట్టిపడ్డ లావాలో గాలి బుడగలు చిక్కుకున్న రాయి) అంచులు ఉన్నాయి, లావా గట్టిపడగా మరింత కఠినంగా మారిన (indurated) స్తరాలు ఇరుపక్కలా ఉన్నాయి. నలుదిశలా అగ్నిపర్వత శిలలు (volcanic rocks) ఉన్నాయి. అలాంటి రాతిని పట్టుకుని అది పైనుండి దిగివచ్చి చీలికల్లో (fissures) కూరుకున్న అవక్షేపక (sediment) పదార్థం వల్ల ఏర్పడ్డ రాయి అంటాడే?! పైగా అంటాడూ… “ఇలాంటి రాయి భూగర్భంలోంచి కరిగిన దశలో పైకి తన్నుకొచ్చిన పదార్థం వల్ల ఏర్పడింది అని కొందరు అపోహపడుతుంటారు, పాపం!” అని విషయం సరిగ్గా తెలిసిన వారిని ఎత్తిపొడుస్తాడు.* ఇలాంటి ఉపన్యాసాలు విన్నప్పుడే భౌగోళిక శాస్త్రం జోలికి పోకూడదన్న నా సంకల్పం బలపడుతుంది.

(* చిన్న మాట – ఈ వాక్యం మూలంలో మొదట చదివినప్పుడు ఏమీ అర్థం కాలేదు. డా. రవికాంత్ అని ఐసర్ (కొల్కతా) లో పనిచేసే ఓ జియాలజిస్ట్ ని అడిగి సందేహనివారణ చేసుకున్నాక కొంచెం అర్థమయ్యింది. మూలంలోని వాక్యం ఇక్కడ ఇస్తున్నాను. బ్లాగర్లలో జియాలజీ గురించి పరిచయం ఉన్నవారికి దీని గురించి బాగా తెలియొచ్చు.
“Equally striking is the fact that I, though now only sixty-seven years old, heard the Professor, in a field lecture at Salisbury Craigs, discoursing on a trapdyke, with amygdaloidal margins and the strata indurated on each side, with volcanic rocks all around us, say that it was a fissure filled with sediment from above, adding with a sneer that there were men who maintained that it had been injected from beneath in a molten condition.”
- అనువాదకుడు)

ఈ ఉపన్యాసాలకి వెళ్లే రోజుల్లోనే మ్యూజియం క్యురేటర్ తో పరిచయం ఏర్పడింది. ఈ మక్ గిలివ్రే తదనంతరం స్కాట్లండ్ పక్షుల మీద ఓ అద్భుతమైన పుస్తకం రాశాడు. ఇతడితో ప్రకృతి చరిత్ర గురించి ఎన్నో ఆసక్తికరమైన చర్చలు జరిపాను. ఈయన నాకు కొన్ని అరుదైన గవ్వలు ఇచ్చాడు. ఆ రోజుల్లో నేను, మరీ అంత ఇదిగా కాకపోయినా, సముద్రపు గవ్వలు సేకరించేవాణ్ణి.

ఈ రెండేళ్లూ వేసం కాలం సెలవలు విలాసాలలోనే గడచిపోయాయి. అయితే ఎప్పుడూ చేతిలో ఏదో ఒక పుస్తకం ఉండేది. దాన్ని ఆసక్తిగా చదువుతూ ఉండేవాణ్ణి. 1826 లో నేను మరిద్దరు స్నేహితులతో ఉత్తర వేల్స్ ప్రాంతం అంతా కాలినడకన ప్రయాణం చేశాం. సగటున రోజుకి ముప్పై మైళ్ల దాకా నడిచేవాళ్లం. అప్పుడే ఒక రోజు స్నోడన్ కొండ కూడా ఎక్కాం. మరో సారి ఉత్తర వేల్స్ అంతా మా చెల్లెలి తో పాటు గుర్రం మీద యాత్ర చేశాం. మాతో పాటు ఒక పని వాడు బట్టలు మోస్తూ కూడా వచ్చాడు. ఇక శరత్ ఋతువు అంతా షూటింగ్ ఆటల్లోనే గడచిపోయింది. వుడ్ హౌస్ లో ష్రీ ఓవెన్ గారి ఇల్లు, అలాగే మాయర్ లో మా జోస్ మావయ్య ఇల్లు ఈ ఆటలకి నెలవు అయ్యాయి. షూటింగ్ అంటే నాకు ఎంత పిచ్చి ఉండేదంటే రాత్రి పడుకునే ముందు షూటీంగ్ బూట్లు నా తల పక్కనే పెట్టుకుని పడుకునే వాణ్ణి. ఉదయం లేవగానే ఒక్క క్షణం కూడా ఆలస్యం కాకుండా ఆ బూట్లు వేసుకుని, తుపాకీ పట్టుకుని పరుగెత్తేవాణ్ణి.

ఆ కాలంలో కొట్టిన ప్రతీ పిట్ట గురించి వివరంగా నా డైరీలో రాసుకున్నాను. ఒక రోజు వుడ్ హౌస్ లో ఓవెన్ పరివారంలో పెద్ద కొడుకైన కాప్టెన్ ఓవెన్, అతడి బావ మేజర్ హిల్ (ఇతడే తదనంతరం లార్డ్ బెర్విక్ అయ్యాడు) షూటింగ్ చేస్తున్నారు. వాళ్లు అంటే నాకు చాలా ఇష్టం. అయితే ఆ రోజు మాత్రం ఇద్దరూ నన్ను భలే బోల్తా కొట్టించారు. నేనో పిట్టని కొట్టిన ప్రతీ సందర్భంలోను ఆ ఇద్దరిలో ఎవరో ఒకరు అప్పుడే వాళ్ల తుపాకిలో తూటా ఎక్కిస్తున్నట్టు నటిస్తూ, " ఆ పిట్ట నువ్వు కొట్టింది కాడు, నేనూ అదే సమయంలో కాల్చాను," అనడం మొదలెట్టారు. ఆటని చూడ్డానికి వచ్చిన మధ్యవర్తి కూడా వాళ్లనే సమర్ధించసాగాడు. అలా కొన్ని గంటల తరువాత చేసిన మోసం ఏమిటో చల్లగా చెప్పారు. నేను చాలా పిట్టలే కొట్టాను. కొట్టిన ప్రతీసారి నా చొక్కా కి తగిలించుకున్న ఒక దారంలో ఒక ముడి వేస్తూ వచ్చాను. కాని నా నేస్తాల మోసం వల్ల ఆ లెక్కలన్నీ గల్లంతు అయ్యాయి.

షూటింగ్ అంటే నాకు తెగ ఇష్టం ఉండేది! ఇలాంటి వ్యాపకం అంటే ఇష్టం ఉండడం గురించి మనసులో ఏదో మూల కొంచెం అపరాధ భావం ఉండేదేమో. షూటింగ్ బుద్ధి కుశలతకి, ఏకాగ్రతకి మంచి పరీక్ష అని నాకు నేనే సంజాయిషీ చెప్పుకునేవాణ్ణి. జంతువులని వేటాడాలంటే ఎంతో నైపుణ్యం కావాలి.

1826 లో శరత్తులో ఒక సారి మాయర్ కి వెళ్లినప్పుడు అక్కడ సర్ జె. మాకింటాష్ తో పరిచయం ఏర్పడింది. ఆయన గొప్ప మాటకారి. అలాంటి మాటకారిని నేను మరెక్కడా చూడలేదు. ఒక సారి ఎవరితోనో నా గురించి "ఆ కుర్రవాడిలో ఏదో ప్రత్యేకత ఉంది," అన్నాట్ట. బహుశ ఆయన అన్న ప్రతీ మాటని చెవులు రిక్కించి వింటాను గనుక అలా అని వుంటాడు. చరిత్ర, రాజకీయం, నైతికత మొదలుగా ఆయన మాట్లాడిన అంశాల గురించి అంత వరకు నాకు అసలేమీ తెలీదు. ప్రముఖుల పొగడ్త వల్ల కొంచెం గర్వం పెరిగే ప్రమాదం లేకపోలేదు. కాని యవ్వనంలో ఉన్న వ్యక్తి కి అలాంటి మెచ్చుకోలు మంచి చేస్తుందని, సన్మార్గంలో నడిచే స్ఫూర్తి నిస్తుందని అనిపిస్తుంది.

ఈ శరత్కాల షూటింగ్ విలాసాలని పక్కన పెట్టినా, మాయర్ లో నేను ఉన్న రోజులు చాలా సరదాగా గడిచిపోయాయి. ఏ బాదర బందీలు లేని జీవితం. పగలంతా షికార్లలో, స్వారీలలో సాగిపోయేది. ఇక సాయంత్రాలు ఆసక్తికరమైన సంవాదాలలో, సంభాషణలలో, కమ్మని సంగీతం జోడైన విందుల్లో, విలాసాలలో గడచిపోయేవి. ఇక వేసవిలో అయితే సాయంత్రాలు ఇంటిల్లిపాదీ పాత పోర్టికో మెట్ల మీద కూర్చునేవాళ్లం.

ఎదురుగా పూలతోట. అల్లంత దూరంలోని చెరువులో, ఏటికి అవతల గట్టున ఉన్న అడవి ప్రతిబింబం కనిపిస్తూ ఉంటుంది. ఉండుండి ఓ చేప నీటి బయటికి తలెత్తి ఆకాశం కేసి చూసి మళ్లీ బుడుంగున మునుగిపోతుంది. లేదా ఓ బాతు తన వెడల్పైన పాదాలతో నీళ్లు తోసుకుంటూ పరధ్యానంగా నీటి మీద విహరిస్తూ ఉంటుంది. మాయర్ లో గడిపిన ప్రశాంత సాయం సమయాలు నా మనసులో ఎంత గాఢమైన ముద్ర వేశాయో చెప్పలేను.

మా జోస్ మామయ్య అంటే నాకు చాలా ఇష్టం ఉండేది. ఆయన మితభాషి అయినా నాతో కొన్ని సార్లు మనసు విప్పి మాట్లాడేవారు. చాలా ముక్కుసూటి మనిషి. ఫలానా పద్ధతి సరైన పద్ధతి అని ఒకసారి ఆయనకి నమ్మకం కుదిరింది అంటే ఇక ప్రపంచంలో ఏ శక్తీ ఆయన మార్గాన్ని మళ్లించలేదు. ఇప్పుడు నాకు సరిగ్గా గుర్తులేదు గాని "హోరేస్ ప్రశంస" లో "nec vultus tyranni etc." మొదలైన వర్ణన ఆయనకి చక్కగా సరిపోతుందని ఎన్నో సార్లు అనుకున్నాను. (Justum et tenacem propositi virum Non civium ardor prava jubentium Non vultus instantis tyranni Mente quatit solida.)

(అధ్యాయం సమాప్తం)