శాస్త్ర విజ్ఞానము

ఆంబోతుకి అచ్చు వేసినట్టు, పక్షుల గమనాలని కనిపెట్టుకోడానికి వాటికి ఓ చిన్న అలూమినమ్ బిళ్ల కడతారు. దాని మీద ఆ పక్షి కి సంబంధించిన ’సీరియల్ నంబర్’ ముద్ర వేసి ఉంటుంది. దీన్నే bird banding అంటారు. ఉత్తర అమెరికా ఖండంలో పక్షుల చలనాలని కనిపెట్టడానికి పెద్ద సంఖ్యలో పక్షులకి ఇలాంటి బిళ్లలు తగిలించారు.

నేల మీద దారులు ఉన్నట్లుగానే ఆకాశంలో కూడా కొన్ని ప్రత్యేక వినువీధుల వెంట పక్షులు సామాన్యంగా ప్రయాణిస్తూ ఉంటాయి. అమెరికా ఖండం మీద అలాంటి ఏడు ముఖ్య ఆకాశ రహదారులని పక్షి శాస్త్రవేత్తలు గుర్తించారు. అవి: అట్లాంటిక్ తీరం, అపలేషియన్, మిసిసిపీ, గ్రేట్ ప్లెయిన్స్, సియరా నెవాడా, పసిఫిక్ తీరం మొదలైనవి. ప్రత్యేక పక్షి జాతులు సామాన్యంగా కొన్ని ప్రత్యేక దారుల వెంటే ప్రయాణిస్తాయి. ఉదాహరణకి shorebird లేదా wader (image above) అనబడే ఓ పక్షి జాతి అట్లాంటిక్ తీరం వెంట ప్రయాణిస్తూ దక్షిణ అమెరికా ఖండంలో అర్జెంటీనా వరకు కూడా ప్రయాణిస్తుంది. అలాగే విశాలమైన రెక్కలు గల డేగలు (hawk) అపలేషియన్ పర్వతశ్రేణి మీది వాయు తరంగాల మీద సవారీ చేస్తూ హాయిగా ముందుకి సాగిపోతాయి.

బలమైన రెక్కలు గల పక్షులు పగటి పూట ప్రయాణిస్తాయి. చిన్న పిట్టలు ఎక్కువగా పగటి పూట ఆహారం వేటలో గడుపుతూ, రాత్రి పూట ప్రయాణిస్తాయి. సామాన్యంగా ఇవి 3000 అడుగుల ఎత్తులో ప్రయాణిస్తుంటాయి. కొన్ని పక్షులు బహుదూరపు బాటసారులు. గోల్డెన్ ప్లోవర్ అనే పక్షి అట్లాంటిక్ సముద్రం యొక్క ఉత్తర కొసలో ఉన్న నొవా స్కాటియా వద్ద నుండి దక్షిణ అమెరికా ఖండం వరకు నాన్-స్టాప్ ప్రయాణిస్తూ 2,400 మైళ్లు ప్రయాణించగలదట. కాని దీన్ని కూడా మించి పోయింది ఆర్కిటిక్ టర్న్ (image on the left)అనే బుల్లి పిట్ట. ఏడాదికి ఓసారి ఆర్కిటిక్ ధృవం నుండి అంటార్కిటికాకి ప్రయాణించే ఈ పిట్ట ఏడాదికి 25,000 మైళ్లు ఎగుర్తుంది.

బాండింగ్ పద్ధతి వల్ల పక్షుల కదలికలని కచ్చితంగా అనుసరించడానికి వీలవుతుంది కనుక వలస పోయే పక్షులు ఏటేటా ఒకే వలసమర్గాన్ని అనుసరిస్తాయని తెలిసింది. వేల మైళ్లు ప్రయాణించి తిరిగొచ్చిన పక్షి మళ్లీ తను అంతకు ముందు తలదాచుకున్న పొదకో, చెట్టు కొమ్మ మీదకో తిరిగి రావడం ఆశ్చర్యం కలిగిస్తుంది. ఇంత గొప్ప లక్షణం అనువంశికంగా వచ్చినదా లేక తమ జాతికి చెందిన మరో పెద్ద పక్షి నేర్పినదా? పక్షులు గుంపులుగా ప్రయాణిస్తుంటాయి కనుక ఆ సమయంలో పెద్ద పక్షులని చూసి చిన్న పక్షులు ఈ దారుల గురించి నేర్చుకునే అవకాశం ఉంది. (గుంపులో గోవిందా అంటే ఇదే కాబోలు! )

ఆకాశంలో ’V’ ఆకారంలో బారులు తీరి పక్షులు ఎగరడం ఎన్నో సార్లు చూస్తుంటాం. అసలు ఆ దృశ్యమే కడు మనోహరంగా ఉంటుంది. కెనడాకి చెందిన ఒక రకం బాతులు (geese) అలా V ఆకారంలో ఎగురుతున్నప్పుడు, అనుభవం గల పెద్ద పక్షులు ముందుండి దారి చూపిస్తుంటే, ఆట్టే ’సర్వీసు’ లేని కుర్ర పక్షులు వెనుకగా అనుసరిస్తుంటాయి. కాని మరి కొన్ని జాతుల విషయంలో పిల్ల పిట్టలు తల్లిదండ్రుల పర్యవేక్షణ లేకుండానే గూడు విడిచి ఆకాశ విహారం మొదలెడతాయి. మరి ఏ గురువూ చెప్పకుండానే ఈ పిట్టలు సరైన దారులు తెలుసుకోగలుగుతున్నాయి.

ఈ విషయాన్ని పరీక్షించడానికి ఓ చిన్న ప్రయోగం చేశారు.

కెనడాకి చెందిన ఒక రకం కాకి చలికాలంలో దక్షింగా ప్రయాణించి అమెరికాలో కాన్సస్, ఓక్లహోమా రాష్ట్రాలకి ప్రయాణిస్తుంది. కెనడాలో ఆల్బర్టా నగరం నుండి పెద్ద కాకులు బయలుదేరిన చాలా సేపటి తరువాత పిల్ల కాకులని విడిచిపెట్టారు. పెద్ద కాకులు కనుమరుగైనా సరిగ్గా అదే దారుల వెంట ప్రయాణించి తమ గమ్యాన్ని సురక్షితంగా చేరుకున్నాయి. ఏ అనుభవమూ లేకుండా మొట్టమొదటి సారి వినువీధికి ఎక్కిన ఈ పసి పిట్టలకి కూడా మరి ఎలాగో కచ్చితంగా తమ గమ్యం యొక్క చిరునామా తెలిసింది.

వలస పోయేటప్పుడు ఒక ప్రత్యేక దిశలో ప్రయాణించడం అనేది బహుశ అనువంశికంగా సంతరించి ఉండొచ్చు. కాని ఆ దారిలో కొత్త పుంతలు తొక్కాలంటే మాత్రం గురువు అవసరం అవుతున్నట్టు కనిపిస్తుంది. రెండవ ప్రపంచ యుద్ధానికి కొంచెం ముందుగా జర్మనీకి చెందిన ప్రొఫెసర్. డ్రోస్ట్ అనే శాస్త్రవేత్త పిల్ల పక్షుల గమనంలో ఓ విశేషాన్ని గమనించాడు.
(సశేషం...)