శాస్త్ర విజ్ఞానము

(Deimos)

అంగారక చందమామలు

పేరుకైతే మార్స్ కి రెండు చందమామలు. కాని వాటిని చూపిస్తే పిల్లలు బువ్వ తినడం మాని కెవ్వు మంటారు. ప్రేయసి మోముని వాటితో పోల్చితే వొదిలేసి వెంటనే భూమికి తిరిగెళ్లిపోవడం ఖాయం!

అయినా సరే... మార్స్ మీద సెటిలయ్యే ఉద్దేశం ఉన్నప్పుడు, మరీ అక్కడి సాటిలైట్ల గురించి తెలీకపోతే ఎలా?
మార్స్ కి చెందిన రెండు ఉపగ్రహాలూ గ్రహానికి చాలా దగ్గరలో తిరుగుతుంటాయి. (భూమి నుండి చంద్రుడి దూరం కన్న వీటి దూరం చాలా తక్కువ). వీటిలో కాస్త చిన్నదైన డెయిమోస్ వ్యాసం 15 కిమీలు మత్రమే. అది గ్రహం నుండి 23,500 కిమీల దూరంలో తిరుగుతుంటుంది. జన్మత: ఇదో గ్రహశకలం (asteriod). ఎప్పుడో గతంలో మర్స్ గురుత్వపు వలలో చిక్కుకుని అప్పట్నుంచి అంగారకుడి చుట్టూ ప్రదక్షిణ చేస్తూ ఉండిపోయింది.

హాలీవుడ్ తారల్ మొత్తం దీవులు కొనుక్కున్నట్టు ఓ మొత్తం ఉపగ్రహాన్నే కొనేసుకుందాం అనుకుంటున్నారేమో. నన్నడిగితే అది వట్టి డబ్బు దండుగ. అంత చిన్న వస్తువు మీద నిలకడగా నించో గలిగితే గొప్ప. ఇక ఇళ్లు, వాకిళ్లు నిలిపేదెప్పుడు? కనుక డెయిమోస్ మీద ప్లాటు కొని పాట్లు పడకండి. అయితే ఒక్కటి చెయ్యొచ్చు. ఇల్లు మార్స్ మీదే కట్టుకుని వంటింట్లో అరుగు మీదకి కడప స్లాబుకి ఎలాగూ నోచుకోలేం కనుక (పైగా 2050 నాటికి కడప ఏ రాష్ట్రంలో ఉంటుందో ఏమో!) ఈ ఉపగ్రహం నుండి నల్లని కఠిన శిలని కోసుకు తెచ్చుకుని వంటింట్లో వాడుకోవచ్చు!
మరి కొంచెం పెద్దదైన ఫోబోస్ వ్యాసం 27 కిమీలు. ఇది మార్స్ కి ఇంకా దగ్గరిగా 9380 కిమీల దూరంలో తిరుగుతుంటుంది. అంత దగ్గరగా ఉండడం వల్ల గ్రహణ సమయంలో ఇంత చిన్న ఉపగ్రహం కూడా సూర్యబింబాన్ని కప్పేయగలదు. పైగా అంత దూరంలో సూర్యబింబం కూడా కొంచెం చిన్నగానే ఉంటుంది. ఫోబోస్ బుగ్గన దిష్టి చుక్కలా స్టిక్నీ అనే ఓ పెద్ద 6 కిమీల వ్యాసం గల ఉల్కాబిలం ఒకటి ఉంటుండి. ఫోబోస్ కూడా నివాస యోగ్యం కాదు. ఏదో సెలవల్లో ఓ సారెళ్లి కంగారూలలా కంగారుగా ఉపగ్రహం అంతా గంతులేసి రావడానికి బావుంటుందంతే!

(Phobos)

మార్స్ ఉపగ్రహాల గురించి ఆసక్తికరమైన ఓ చారిత్రాత్మక కథ ఉంది. ’గలివర్ యాత్రల’ కథ గురించి మనమందరం వినే ఉంటాం. 1726 లో జోనాథన్ స్విఫ్ట్ రాసిన నవల అది. అందులో ఒక చోట గలివర్ ’లపుటా’ అనే ఎగిరే దీవిన సందర్శిస్తాడు. ఆ దీవికి చెందిన కొందరు తలతిక్క శాస్త్రవేత్తలు ఏవో చిత్రవిచిత్ర ప్రయోగాలు చేస్తుంటారు. దోసకాయల నుండి సూర్యకాంతిని వెలికితీయడం లాంటివి! అయితే లపుటాకి చెందిన ఖగోళ శాస్త్రవేత్తలు మాత్రం ఉద్దండులు. వీళ్లు మార్స్ కి రెండు ఉపగ్రహాలు ఉన్నాయని పేర్కొంటూ, వాటి పరిభ్రమణ కాలాలని చాలా కచ్చితంగా చెప్తారు. చిత్రం ఏంటంటే అమెరికన్ ఖగోళవేత్త అసాఫ్ హాల్ 1877 లో తన దూరదర్శిని లోంచి చూస్తూ మార్స్ చుట్టూ తిరుగుతున్న రెండు ఉపగ్రహాలని మొట్టమొదటి సారి కనిపెట్టాడు. మరి అంతకు 150 ఏళ్ల క్రితం జోనాథన్ స్విఫ్ట్ కి ఆ విషయం ఎలా తెలుసు? ఈ రహస్యం ఇప్పటికీ ఓ తెగని సమస్యగా మిగిలిపోయింది.

ఇక్కడితో మన మార్స్ సందర్శనం ముగిసింది. మార్స్ మీద వివిధ ప్రాంతాలతో పాటు ఉపగ్రహాలని కూడా ఓ చూపు చూసేశాం.

మార్స్ కి వలస పోవడానికి జరుగుతున్న దీర్ఘకాలిక సన్నాహాల గురించి వచ్చే పోస్ట్ నుంచి వివరంగా చెప్పుకుందాం...

Reference:
1. Giles Sparrow, Traveler's guide to the Solar System, Collins.
2. http://en.wikipedia.org/wiki/Mars
3. http://www.edb.utexas.edu/missiontomars/bench/mw.html
4. http://en.wikipedia.org/wiki/Moons_of_Mars
5. http://en.wikipedia.org/wiki/Olympus_Mons
6. http://en.wikipedia.org/wiki/Martian_canal