మార్స్ మీద రెండు బహుచక్కని ఉల్కాబిలాలు
మార్స్ కి వెళ్లినప్పుడు అక్కడ తప్పనిసరిగా చూడదగ్గ రెండు ఉల్కాబిలాలు ఉన్నాయి. ఈ ఉల్కాబిలాల ప్రత్యేకత ఏంటంటే గతంలో నాసా పంపిన రెండు మార్స్ పర్యటనా వాహనాలు (వాటి పేర్లు Spirit మరియు Opportunity - కుక్కపిల్లల పేర్లలా ఉన్నాయంటారా?) అక్కడే వాలాయి. ప్రాచీన కాలంలో మార్స్ మరింత వెచ్చగా ఉండేదని, మరింత జలమయంగా ఉండేదని తేల్చడానికి సాక్ష్యాధారాలు కూడా అక్కడే దొరికాయి.
గసేవ్ ఉల్కాబిలం (Gusev crater)
(Sunset from Gusev crater - photo taken by Spirit)
170 కిమీల వెడల్పు ఉన్న ఈ ఉల్కాబిలానికి నడిబొడ్డులో దిగింది స్పిరిట్. మాదిమ్ వల్లిస్ (Ma'adim Vallis) అనే ప్రాచీనమైన, మెలికలు తిరిగే అగాధానికి (కోట్ల సంవత్సరాల పాటు జలప్రవాహాల కోత చేత మలచబడ్డ అగాధం ఇది) ఉత్తర కొసలో ఉందీ ఉల్కాబిలం. మిట్ట ప్రాంతాలలో ఉండే జలాలన్నీ ఈ అగాధం ద్వారా గసేవ్ ఉల్కాబిలంలోకి చేరేవి. కనుక ఆ ఉల్కాబిలానికి అడుగున ఉన్నదంతా అవక్షేపక శిలేనని నాసా నిపుణులు అభిప్రాయపడుతున్నారు. ప్రవాహం మోసుకు వచ్చిన మట్టి ఉల్కాబిలం నేల మీద స్థిరపడి, అధికపీడనం వద్ద గట్టిపడగా ఏర్పడ్డ శిల ఇది.
(Image taken by Opportunity in Victoria crater)
మెర్డియానీ ప్లేనమ్ (Merdiani Planum)
రెండవ ఉల్కాబిలం అయిన మెర్డియానీ ప్లానమ్ లో Opportunity కి ఇందుకు పూర్తిగా భిన్నమైన కథనం కనిపించింది. అది దిగిన ప్రాంతం ఓ బల్లపరుపు ప్రాంతం. భూమ్మీద బాల్టిక్ సముద్రం అంత పెద్ద మహాసముద్రపు ఒడ్డున ఉండేదీ ప్రాంతం. ఇక్కడి రాళ్లలో హెమటైట్ ఖనిజం బాగా పుష్కలంగా ఉందని తెలిసింది. రాతిలో హెమటైట్ ఉన్కి నీటి ఉన్కికి చక్కని సంకేతం.
ఇంతవరకు వచ్చాం కనుక ఈ దగ్గర్లోనే ఉన్న మరో చూడదగ్గ ప్రదేశాన్ని కూడా చూసేస్తే ఓ పనయిపోతుంది. ఈ దరిదాపుల్లోనే Endurance అనే మరో చిన్న ఉల్కాబిలం ఉంది. ఈ ఉల్కాబిలం మార్స్ యొక్క అంతరంగానికి అద్దం పట్టినట్టు ఉంటుంది. దాని వెడల్పు 130 మీటర్లు మాత్రమే. పెద్దలోతుగా కూడా ఏమీ ఉండదు. కోవెలలో మెట్లకొలను లోకి దిగినట్టు కాలినడకని లోపలికి దిగొచ్చు. దాని గోడలలో కనిపించే రాతి స్తరాల నిండా అవక్షేపక శిలలే. ఈ ప్రాంతం అంతా ఒకప్పుడు జలమయమై ఉండేదని ఈ రాళ్లు చెప్తున్న సాక్ష్యం.
మార్స్ మీద ధూళి తుఫానులు
మార్స్ పర్యటన అంటే పర్వతాల నుండి తలాలకి, అక్కడి నుండి ఉల్కాబిలాలకి, ఇంకా దిగువన లోయల్లోకి వరుసగా గెంతుకుంటూ పోవడమే అనుకుంటున్నారేమో! దారిలో ఎదురయ్యే ప్రమాదాల అవగాహన లేకపోతే పర్యటన కాస్తా పరివేదనగా మారుతుంది! క్రూర మృగాలు, కిరాతక జీవులు లేని నిర్జన ప్రాంతమే అయినా మార్స్ మీద మనకి ఎదురయ్యే అతి పెద్ద ప్రమాదం ధూళి తుఫానులు. అసలు అందుకే మనం భూమి సూర్యుడికి దూరంగా (aphelion) ఉన్నప్పుడు ఈ యాత్ర తలపెట్టాం. గ్రహం సూర్యుడికి దగ్గరగా ఉన్నప్పుడు (perihelion), ఆ సౌరశక్తి చేత పోషించబడి కాబోలు, పెద్ద పెద్ద ధూళి తుఫానులు గ్రహోపరితలాన్ని అతలాకుతలం చేస్తాయి. ఈ తుఫానులు కొన్ని సార్లు ఒక ప్రాంతానికే పరిమితం అయినా, కొన్ని సార్లు గ్రహోపరితలం మొత్తం కార్చిచ్చులా వ్యాపిస్తాయి.
ఎర్రని మార్స్ ఇసుకని ఒక చోటి నుండి మరో చోటికి మోసుకుపోయే ఈ ఉధృత వాయుతరంగాల మార్గానికి ఏదైనా అవరోధం ఎదురైతే దాని వద్ద కొంత ఇసుక పోగవుతుంది. అలా పోగైన ఇసుక వల్ల క్రమంగా ఇసుక తిన్నెలు ఏర్పడతాయి. ఎర్రగా ఉవ్వెత్తున లేచిన ఇసుక తిన్నెల సొగసు ఎంతో కాల్పనిక విజ్ఞాన (science fiction) సాహిత్యానికి ఊపిరి పోసింది. ఈ ఇసుక తిన్నెల క్షేత్రాలు చిత్ర విచిత్ర ఆకృతులతో భూమి మీద ఎడారులని తలపించేవిగా ఉంటాయి.
అయితే భూమి మీద ఎడారులకి, అంగారక ఎడారులకి మధ్య ఓ ముఖ్యమైన తేడా ఉంది. భూమి మీద ఎడారుల మల్లె కాక, ఇక్కడ ఎడారులలో నీరు పుష్కలంగా ఉంటుంది. అయితే అది ద్రవ రూపంలో కాక, ఘనమైన మంచురూపంలో ఉంటుంది. గాల్లో ఉన్న తేమని ఇక్కడి ఇసుక పీల్చుకుంటుంది. ఇసుకలో మంచు రూపంలో ఉన్న ఈ తేమ ఇసుక రేణువులు దగ్గర పడేలా చేస్తుంది. ఈ అంతర్గత తేమ వల్ల ఇక్కడి ఇసుక, చక్కగా గంజి పెట్టిన అంగీలా, నిటారుగా లేచి గోడలుగా, చెరియలుగా ఏర్పడుతుంది. అలా లోపల చిక్కుబడ్డ తేమ కొన్ని సార్లు ఆవిరై తిరిగి గాల్లోకి పోతుంది. అలా ఆవిరైన తేమ వల్ల ఇసుకలో చీలికలు ఏర్పడతాయి. అలాంటి చీలికల వల్ల ఎడారులలో అల్లసాని వారి అల్లికని పోలిన ఇంపైన గజిబిజి రేఖలు ఏర్పడతాయి.
(సశేషం...)
Spirit, Opportunity చిత్రాల మూలం:http://en.wikipedia.org/wiki/Mars
అల్లసాని వారి అల్లికని పోలిన ఇంపైన గజిబిజి రేఖలు ఏర్పడతాయి."అల్లసాని వారి అల్లిక జిగిబిగి" గురూజీ!.జిగి అంటే కాంతి,బిగి అంటే పటుత్వం.ఇక్కడ అన్వయం కుదరట్లేదనుకుంటా!