జ్ఞానం పట్ల, ఆ జ్ఞానాన్ని సాధించగోరే విద్యార్థి పట్ల మన విద్యావిధానంలో సాధారణంగా చలామణిలో ఉండే కొన్ని తప్పుడు భావాల గురించి క్రిందటి పోస్ట్ లో చూశాం.
అలాంటిదే మన సమాజంలో ఉన్న మరో తప్పుడు ఆచారం – సత్యం కన్నా వ్యక్తులకి ఎక్కువ ప్రాధాన్యత నివ్వడం. మన సమాజంలో విజ్ఞానం లోతుగా వేళ్లూనకపోవడానికి ఇది మరో కారణం అని నా అభిప్రాయం.
ఒక చిన్న ఉదాహరణతో మొదలెడదాం.
హర్గోబింద్ ఖొరానా పేరు అందరం వినే వుంటాం. పంజాబ్ లోని రాయపూర్ లో జన్మించిన ఈయన తదనంతరం అమెరికాలో స్థిరపడ్డారు. మాలిక్యులర్ బయాలజీలో ప్రత్యేకించి జెనెటిక్ కోడ్ గురించి, ఆ కోడ్ కి ప్రోటీన్ సంయోగానికి మధ్య సంబంధాన్ని గురించి ఈయన చేసిన పరిశోధనలకి గౌరవార్థం ఈయనకి 1968 లో నోబెల్ బహుమతి ఇవ్వబడింది.
దేశానికి అంత గొప్ప గౌరవం తెచ్చిపెట్టిన ఆ వ్యక్తిని మన దేశప్రజలు ఘనంగా సత్కరించారు. పంజాబ్ లో ఆయన పుట్టిన రాయ్పూర్ లో మొదలుకుని దేశంలో ఎన్నో చోట్ల ఆయనకి గొప్పగా సన్మానాలు జరిగాయి. ఆ సన్మానాలలో ఆయన్ని “ఇంద్రుడు చంద్రుడు’ అని రకరకాలుగా కీర్తించారు, ఆకాశానికెక్కించారు. కాని విచిత్రమేమిటంటే ప్రతీ చోట ఆయనకి నోబెల్ బహుమతి వచ్చిందని పేర్కొంటారే గాని, ఆయనకి ఆ బహుమతి ఎందుకు వచ్చింది, ఆ ఆవిష్కరణ ఎందుకు గొప్పది అన్న విషయం ఎక్కడా ప్రస్తావించలేదు. అసలా ప్రస్తావన అప్రస్తుతం అన్నట్టుగా అంతా ప్రవర్తించారు. (ఈ సన్మానాలు ఎలా ఉంటాయో మనకి బాగా తెలుసు.) ఒక దశలో ఖొరానికి మండిపోయింది. “బహుమతి ఎందుకు వచ్చిందో కూడా తెలుసుకోకుండా, ఇలా కీర్తిస్తున్నారు, మీరేం మనుషులు?” అంటూ విరుచుకు పడ్డాడట.
ఒక శాస్త్రవేత్త గాని, ఒక సినీనటుడు గాని, ఒక విద్వాంసుడు... ఏ రంగంలో నైనా ఎవరైనా ఏదైనా సాధించినప్పుడు ఆ విజయం వెనుక ఆ సత్యం ఉంటుంది. ఫలానా విషయాన్ని ఆవిష్కరించాడు కనుక ఖొరానా గొప్పవాడు. ఇన్ని రన్నులు తీశాడు కనుక ఓ క్రీడాకారుడు గొప్పవాడు. ఫలానా రాగంలో దక్షత చూపించాడు కనుక ఫలానా విద్వాంసుడు గొప్పవాడు... కాని మన దేశంలో వ్యక్తిపూజ కాస్త హెచ్చు (కాస్తేం ఖర్మ చాలానే హెచ్చు) కనుక వ్యక్తి గొప్పదనానికి కరణాలు మర్చిపోయి, భక్తి పారవశ్యంతో స్తోత్రం చేసేస్తూ ఉంటాం.
కాని ఎప్పుడూ వ్యక్తుల కన్నా సత్యానికి, జ్ఞానానికి ప్రాధాన్యత ఇచ్చే వైజ్ఞానిక ధర్మానికి ఈ పద్ధతి పూర్తిగా విరుద్ధం. ఖొరానాలోని శాస్త్రవేత్త వైజ్ఞానిక లోకానికి చెందిన ఆ మౌలిక నియమం అలా ఉల్లంఘించబడుతుంటే సహించలేకపోయాడు. అలా మండిపడడం ఆ “భజన బృందానికి” పొగరుగా కనిపించవచ్చు. అది పొగరు కాదు. అది శాస్త్రవేత్త ధర్మం.
పోనీ ఖొరానా నిజంగా గొప్పవాడే కనుక కాస్త ఆదమరచి భజన చేసినా ఫరవాలేదు అనుకోవచ్చు. కాని కొన్ని సార్లు ఈ సన్మానాలు మరీ హాస్యాస్పదంగా ఉంటాయి.
ఉదాహరణ 2: ఆ మధ్య ఓ ప్రొఫెసర్ సన్మానంలో హాజరు అయ్యాను. వెళ్లక తప్పింది కాదు. ఆ కాలేజిలో నే ఆయన పని చేసి రిటయిరయ్యారట. ఆ కాలేజిలోనే పని చేస్తున్న ఆయన శిష్యబృందం అంతా కలిసి ఆయనకి సన్మానం చేస్తున్నారు. ఇక ఒకరి తరువాత ఒకరు మైకు దొరకపుచ్చుకుని మొదలెట్టారు. ఆయన్ని ఐన్స్టయిన్ తో పోల్చారు. (ఆయన పరిశోధనల గురించి ఆ కాలేజిలో తప్ప బయట పెద్దగా తెలీదన్న విషయం నాకు తెలుసు!) గాంధీతో పోల్చారు. ఆయన లాంటి వారి వల్లనే విజ్ఞానం తెగ పురోగమిస్తోంది అన్నారు. ’నేడు మనిషి చందమామ మీద పాదం మోపాడు, రేపు.. ఏం తెలుసు...విజ్ఞానం ఇలాగే పురోగమిస్తే సూర్యుడి మీద వాలుతాడేమో ఏం తెలుసు? ఏం తెలుసు?” (కాస్తంత రెటారిక్ అన్నమాట). ఆ మాట్లాడుతున్న వ్యక్తకి ఏమీ తెలీదని తెలుస్తూనే ఉంది.
ఒక మనిషిని మీద ఉన్న అభిమానాన్ని (అది నిజంగా అభిమానమో, కల్లబొల్లి కబుర్లో ఏం తెలుసు? ఏం తెలుసు?) వ్యక్తం చెయ్యాలంటే సత్యాన్ని అలా సజీవదహనం చెయ్యడం అవసరమా? ముక్తసరిగా ఆయన సాధించిన నాలుగు విషయాలు, అతిశయోక్తి లేకుండా పేర్కొని, కృతజ్ఞతలు చెప్పి కూర్చుంటే సరిపోదా?
సత్యాన్ని పక్కన పెట్టి వ్యక్తులని పూజించే సమాజంలో విజ్ఞానం వేళ్లూనదు. ఎందుకంటే విజ్ఞానానికి ఈ వ్యక్తిపూజకి చుక్కెదురు.
మరో చిన్న ఉదాహరణ.
జపాన్ లో రైల్వే స్టేషన్ల లో నేను గమనించిన ఒక సర్వసాధారణమైన విషయం. కాని చూసిన ప్రతీసారి నాకు ఆశ్చర్యం కలిగిస్తుంది. అక్కడ రైల్వే ప్లాట్ఫామ్ లు సాధారణంగా బాగా కిక్కిరిసి ఉంటాయి. రైలు ఆగినప్పుడు తలుపులు కచ్చితంగా ఫ్లాట్ఫామ్ మీద గీసిన కొన్ని గీతల వద్ద ఆగుతాయి. కనుక బయట నించున్న వారికి ద్వారాలు ఎక్కడికి వస్తాయో ముందే తెలుసు. ముందే ఆ ద్వారం వద్ద క్యూలు కడతారు. రైలు ఆగగానే ద్వారానికి అటు ఇటుగా, రైలుకి లంబంగా కాకుండా కొంచెం వాలుగా, రెండు క్యూలుగా ఏర్పడతారు. రైల్లోని జనం వరుసగా బయటికి నడుస్తారు. అంత మంది జనం బయటికి నడవడానికి ఓ పది సెకనులు కూడా పట్టదు. వాళ్లు బయటికి రాగానే ఈ రెండు క్యూల వాళ్లు సాఫిగా లోపలికి ప్రవహిస్తారు. అందుకు మరో పది సెకనులు! ఈ వ్యవహారంలో ఎక్కడా తొక్కిసలాట, అరుచుకోవడం, ఘర్షణ వంటివి ఉండవు. (ఇక మన దేశంలో రైలు అరగంట ఆగే చోట కూడా మనుషులు ఎలా ఎక్కి దిగుతారో మనకి తెలుసు!)
దీనికి భిన్నంగా మన దేశంలో లిఫ్ట్ లు ఎలా ఎక్కుతారో ఈ మధ్యనే ఓ తోటి బ్లాగ్ మిత్రుడు వివరించాడు. (ఆయనకి ఇష్టం ఉంటుందో లేదో తెలీదు కనుక ఆయన పేరు చెప్పడం లేదు.) మామూలుగా లిఫ్ట్ ఆగినప్పుడు ముందు లోపల ఉన్నవాళ్లు బయటికి రావడం పద్ధతి. లేకపోతే బయట ఉన్నవాళ్లు లోపలికి పోడానికి స్థలం ఉండకపోవచ్చు. దీన్ని అర్థం చేసుకోవడానికి “శాస్త్రవిజ్ఞానం” అక్కర్లేదు! కాని వాళ్ల కంపెనీలో ఎం.డీ. ఆగి వున్నప్పుడు లిఫ్ట్ వస్తే, ఎం.డి ముందు లిఫ్ట్ లోకి దూసుకుపోతాడట! ఆ తరువాత లిఫ్ట్ లో ఉన్న వాళ్లు ఇబ్బంది పడుతూ బయటికి రావాలి! లిఫ్ట్ లో వేగంగా, సౌకర్యంగా లోపలికి, బయటికి ఎలా పోవాలో చెప్పే ప్రాథమిక వైజ్ఞానిక సత్యం కన్నా వ్యక్తులు, వాళ్ల అహంకారాలే ముఖ్యం అన్నమాట!
అంతే కాదు మన సమాజంలో వ్యక్తులు జ్ఞానం వాళ్ల సొత్తు అన్నట్టు ప్రవర్తిస్తారు. పైపెచ్చు పారంపర్యం (hierarchy) బాగా పాతుకు పోయిన సమాజం కనుక పైవాడు చెప్పింది వేదం అన్నట్టుగా ఉంటుంది. ఆ పరంపరలో వ్యక్తి ఎంత ఎత్తున ఉంటే ఆ మాటకి అంత విలువ. అందులో సత్యం ఉందాలేదా అన్న ప్రస్తావన పెద్దగా రాదు. తాత చెప్పింది వేదం, తండ్రి చెప్పింది గీత, నాకు తెలిసింది సుమతీశతకం!!!
ఇందుకు మరో ఉదాహరణ. నేను ఆంధ్రా యూనివర్సిటిలో ఒక ఏడాది ఇంజినీరింగ్ చేసి తరువాత కొన్ని కారణాల వల్ల మరో కాలేజికి మారిపోవడం జరిగింది. మొదటి సంవత్సరం ర్యాగింగ్ లో ఒక సీనియర్ (ఆట్టే సీనియరేం కాడు, రెండో సంవత్సరమే) పిలిచి కాస్తంత సాంకేతిక ర్యాగింగ్ కి దిగాడు. మా సంభాషణ -
సీనియర్: Root 2 కి factorial ఎంత?
(మాములుగా అయితే factorial పూర్ణసంఖ్యలకి మాత్రమే ఉంటుంది. )
జూనియర్ (అవసరమైనంత వినయంగా): మామూలుగా అయితే factorial పూర్ణసంఖ్యలకి మాత్రమే ఉంటుందండి. కాని factorial భావనని Euler అన్ని వాస్తవ సంఖ్యలకి (real numbers) విస్తరించి Gamma function ని కనిపెట్టాడండీ. దానిసహాయంతో squareroot(2) కి factorial ని లెక్కెట్టొచ్చండీ.
(ఆ వ్యక్తి స్పందన ఇప్పటికీ మర్చిపోలేను...)
సీనియర్: అబ్బా! అలంటిది అంటూ ఉంటే... సీనియర్లమి... మాకు తెలీదా?
నిజంగా సీనియర్ అయితే, మరి సీనియర్ కి ఉండాల్సిన మానసిక పరిపక్వత ఉన్నవాడే అయితే, జ్ఞానాన్ని, సత్యాన్ని గౌరవించే వాడే అయితే, నేను చెప్పినదాన్ని సవాలు చేసేవాడు, దాన్ని నిరూపించమని నిలదీసేవాడు. పోనీ తనే లైబ్ర్రరీకి వెళ్లి పుస్తకాలు తిరగేసి నేను చెప్పింది నిజమే కాదో సరిచూసుకునే వాడు. కాని అప్పుడుగాని, ఆ తరువాత గాని ఆ “సీనియర్” నాకు తెలిసి ఆ విషయాన్ని నిర్ధారించుకునే ప్రయత్నం చెయ్యలేదు. సత్యం కన్నా వ్యక్తి, అహంకారం ఎక్కువని తెలిపే మరో ఉదాహరణ ఇది.
ఇలా ఎన్నైనా ఉదాహరణలు చెప్తూ పోవచ్చు. సత్యాన్ని గౌరవించలేని సమాజంలో విజ్ఞానం వేళ్లూనదు అనడంలో సందేహం లేదు.
ఎందుకంటే విజ్ఞాన లోకం ఓ అపురూపమైన లోకం. అందులో వ్యక్తులకి, వ్యక్తిత్వాలకి స్థానం లేదు. అహంకారపు ఛాయ కూడా ఆ విరాజమాన వేదిక మీద పడలేదు. ఒకే ఒక వేల్పు – నిక్కచ్చిగా, నిష్పక్షపాతంగా వ్యవహరించే వేల్పు – ఆ లోకం కేంద్రంలో మౌనంగా ప్రకాశిస్తూ ఉంటుంది. ఆ వేల్పు పేరు సత్యం. ఆ వేల్పు నుండి రాలిన సుమాలు – సిద్ధాంతాలు, సూత్రాలు, ప్రయోగాల ఫలితాలు, నియమాలు, ప్రభావాలు,... ఆ సీమని అలంకరిస్తుంటాయి. ఆ లోకంలోకి ప్రవేశం కాదు కదా, కనీసం తొంగి చూడడానికైనా ఒక కనీస మానసిక లక్షణం ఉండాలి. ప్రతీ సన్నివేశంలో, ప్రతీ సంకటంలో, ప్రతీ సంఘటనలో వ్యక్తిని, అహంకారాన్ని పక్కన పెట్టి సత్యాన్ని ప్రతిష్ఠించే సంసిద్ధతే ఆ లక్షణం. ఆ లోకంలోకి అడుగిడడానికి ప్రవేశార్హత.
ఆ లక్షణం లోతుగా, బలంగా ఉన్న జాతిలో విజ్ఞానం బలపడుతుంది. అదే లక్షణం వల్ల ప్రజాస్వామ్యం కూడా వర్ధిల్లుతుంది. దేశాన్ని భూతల స్వర్గంగా మార్చడానికి ఆ ఒక్క లక్షణం చాలనిపిస్తుంది.
ఆ లక్షణం ఉన్నవాడే అసలు శాస్త్రవేత్త. అందుకు పట్టాలు, పీహెచ్ డీలు అక్కర్లేదు. అలాంటి పట్టాల్లేని అనుపమాన శాస్త్రవేత్తల గురించి మరో పోస్ట్ లో...
ఎందుకంటే విజ్ఞాన లోకం ఓ అపురూపమైన లోకం. అందులో వ్యక్తులకి, వ్యక్తిత్వాలకి స్థానం లేదు. అహంకారపు ఛాయ కూడా ఆ విరాజమాన వేదిక మీద పడలేదు. ఒకే ఒక వేల్పు
యునివేర్సిట్టి అఫ్ చికాగో లో నేను ఉన్న రోజులు గుర్తుకు వస్తున్నాయి. అందరికి ఏదో తపన ఏదో చేద్దామని. చుట్టుపక్కల తిరిగే వాళ్ళను చూసి ఇన్స్పిరేషన్ రాకుండా ఎల్లా వుంటుంది? ఎవరిని పుసుకు తిరుగు తున్నమో మనం. ఎవరు ఎంత గొప్ప వాళ్ళో తెలియదు కాని ఆ శక్తి మనలో గూడా పుడుతుంది. అటువంటిది టాటా ఇన్స్టిట్యూట్ ఫర్ ఫున్దమేన్తల్ రేసేఅర్చ్ లో కూడా చూసాను. మనకి అల్లా ఇన్స్పిరేషన్ ఇచ్చే వాతావరణం కావాలి. వస్తుందని కలలు కందాము..
రామకృష్ణారావు
Very nice post. At the same time I wonder whether part of it has to do with 'rigidity' of science. Many have the view that every thing can be explained scientifically forgetting that it is only a fraction of our experience that can be explained by reductive methods and the older 'holistic' methods still have some sway in our real lives. Take one example. Many of us go to allopathi doctors and use that system. Often we run in to cases where these medicine do not seem to work and people go to alternative medicines. I have seen in many cases that ayurvedic, unani, sometimes even homeopathic medicines worked; part of it may be placebo effect. When I look at these alternate medical systems, often I do not understand their theories and there are no systematic scientific studies that are easily available. But people go by what works for them in real life and still there is a gap between scientific understanding and what works in real life. The same be true regarding respect bfor elders etc.I wonder whether this is the problem. Having said that, I feel the same way as you do and would like to see more science writing in Telugu.
good one.
Gaddeswarup@:
I agree with you. I have no objection to people approaching Ayurveda or Unani. These systems too work in their own way and there is an empirical justification. Even in modern medicine on many occasions we dont know the mechanism. We only have an empirical justification - it works!
What Im objecting to is a practice in which the truth of the matter takes a back seat and it is someone's ego that rules the roost.
In a hierarchical society like ours, this tendency is naturally strong. It is not wrong to respect elders, because there we are respecting their "elderliness." But if they lose it, behave like small children, or tyrants, they dont have to be given that respect any more... I think.
ప్రస్తుతం దేశం లో ఎంతో చర్చ జరుగుతున్న బి.టి. వంకాయ మీద మీ అభిప్రాయం వీలైతే తెలుపగలరు. దాని మీద సరైనా అవగాహన బ్లగర్లలకు ఎర్పడుతుంది.
Chakravarti garu,
I am not suggesting that we should respect elders; we should respect all. I meant that the practice exists due to the perception that it is useful, perhaps. I think that it has also caused immeasurable harm. For some reason, I was against too much respect for elders since my school days. When I did a Ph. D. I did not want an adviser. Only after doing the work, I chose an adviser to fulfil the university formalities; this was possible in some institutes and in some theoretical subjects.
బిటి వంకాయ సమస్య గురించి నాకు తగినంతగా తెలీదు. అంత ముఖ్యమైన విషయం గురించి ఊరికే ఏదో వ్యాఖ్యానించడం బాధ్యతారాహిత్యం అవుతుంది. దాని గురించి మరి కొంచెం సమాచారం సేకరించి రాయడానికి ప్రయత్నిస్తాను. ప్రస్తుతానికి రాయలేనందుకు క్షమించండి.
Gaddeswarup garu
Yes. This whole business of respecting people tends to get on one's nerves beyond a point. With such a strong tradition of "respecting elders" we end up with a society where no one, other than our ancestors long dead and gone, is allowed to use their brains!
The way you have done your PhD is praiseworthy and ideally that's how it must be done. My advisor too gave immense freedom, which made the whole experience of PhD most enjoyable. But the way PhDs usually work in our homeland is quite different. A qualitative change must be brought about in some aspects of the way we do science here.
Doubtless we have a long way to go...
It is better, however, to acknowledge the error and honestly work to fix it than to live, ostrich-like, in our delusions.
మీ ఆవేదన సత్యం.. సత్యం గురించి మీరు పడే తపన అభినందనీయం. కాని దురదృష్టవసాత్తూ మన సంస్కృతిలోనే ఏదో తేడా వుంది. అయితే అది సత్యాన్ని అడ్డుకోదు గాని, అసలు సత్యాన్ని కనుక్కోవాలనే తపన వున్నవారిని అణగదొక్కేస్తుంది. ఈ పరిస్తితి ఎప్పటికి మారుతుందో వేచిచూడాల్సిందే. వ్యక్తి కన్నా సత్యం గొప్పది అనే భావనని మన జనం ఎప్పుడు అర్ధం చేసుకుంటారో?
Good Post.
I remember watching a hindi movie by name "Ek Doctor Ki Mouth" when I was a little kid. This kind of Indian notion is clearly depicted in that movie. It is true that, today personal egos rule over rationality in several settings and Science is just one such instance. But I doubt if this is particularly present only in India. I do realize that in USA sometimes. But however at the same time, any harsh criticism is also freely allowed there by checking this trend from going off the limits.
The problem with India is that, mediocrity is also lauded the same way excellence is. More over this is done just by the principle of Association- Mediocrity associated with Excellence. Excellence is not recognized until it is associated with some already famous mediocre personality. And these personalities in turn thrive on their association with Excellence. This is a vicious cycle. These mediocre personalities however excel in one thing. They provide immense protection from criticism that is necessary for any intellectual growth.