శాస్త్ర విజ్ఞానము

జీవశాస్త్రంలో ఒక విచిత్ర లక్షణం ఉంది. దాన్ని లక్షణం అనే కన్నా జాఢ్యం అంటే సబబేమో. వృక్షలోకంలో కనిపించే ప్రతీ ప్రక్రియకి, అది అర్థం అయినా కాకపోయినా దానికో పేరు పెడతారు. కొన్ని సార్లు అలా తయారైన భార పదజాలం విషయాన్ని వివరించకపోగా, ఆ విషయం గురించిన అజ్ఞానాన్ని కప్పుపుచ్చుకోడానికా అన్నట్టు ఉంటుంది. (ఇలాటి మాటలకనికట్టు మనకి వైద్యపరిభాషలో కూడా కనిపిస్తుంది. రోగకారణం తెలీనప్పుడు “etiology idiopathic” అంటుంటారు. Etiology = రోగకారణం, idopathic = తెలీదు! ’ఈ రోగం ఏంటో మాకు బొత్తిగే తెలీదు సుమా!’ అని కాస్త ఘరానాగా చెప్పడం అన్నమాట!)

పరిసరాల బట్టి, మొక్కలోని అంగాన్ని బట్టి మొక్కల్లో వృద్ధి రకరకాలుగా ఉంటుంది. ఉదాహరణకి మొక్కల వేళ్లు ఎప్పుడూ కిందకి, భూమిలోపలికి పెరుగుతాయి. ఈ వృద్ధి రీతికి geotropism (ధరాగత వృద్ధి) అని పేరు. అలాగే మొక్కలోని కాండం భూమి నుండి పారిపోతున్నట్టుగా పైపైకి పోతుంది. ఈ వృద్ధి రీతికి negative geotropism (ఋణాత్మక ధరాగత వృద్ధి) అని పేరు. ఇక మొక్క కొమ్మలు ఈ రెండు దిశలలోను కాకుండా అడ్డుగా, నేలకి సమాంతరంగా విస్తరిస్తాయి. కనుక దీనికి diageotropism (ధరాసమాంతర వృద్ధి) అని పేరు. అలాగే కాంతి దిశగా ఎదిగే ఆకుల తీరుకి heliotropism (సూర్యగత వృద్ధి) అని, లేదా phototropism (కాంతి గత వృద్ధి) అని పేరు. ఈ అర్థం లేని పదజాలం ఇక్కడితో ఆగదు. పై నియమానికి వ్యతిరేకంగా కొన్ని సార్లు ఆకులు కాంతి నుండి దూరం అవుతున్నట్టుగా ఎదుగుతాయి. దానికి negative phototropism అని మరో భారమైన పేరు. నీటి కోసం వెతుక్కుంటూ పెరిగే వేళ్ల వృద్ధి hydrotropism (జలగత వృద్ధి), నీటి ప్రవాహం కోసం అన్వేషిస్తే అది rheotropism (ప్రవాహగత వృద్ధి)! స్పర్శకి వంగి మెలకలు తిరిగే లత తీరు పేరు thigmatropism (స్పర్శానుగత వృద్ధి).

వృక్షశాస్త్రంలో ఇలా ప్రతీ దానికి ఓ పేరు పెట్టి ఊరుకునే దురలవాటు గురించి సర్ పాట్రిక్ గెడెస్ ఇలా అంటారు: “ఆలోచనకి చేదోడువాదోడుగా ఉంటుందని పరిభాషని సృష్టించుకుంటాం కాని కొన్ని సార్లు ఆ పరిభాష వల్ల అర్థం అస్పష్టమై, అనర్థాలకి, అపోహలకి దారి తీస్తుంది. ఒక దశలో ఈ నిరర్థక పరిభాష పెచ్చరిల్లి ఒక వ్యాధిగా పరిణమిస్తుంది. విజ్ఞానంలో ప్రతీ విభాగానికి దాని ప్రత్యేక సాంకేతిక పరిభాష ఉంటుంది. ఆ పరిభాష కొన్ని సార్లు పెరిగి పెరిగి నిరర్థక శబ్ద పుష్టిగా పరిణమిస్తుంది. ఎన్నో వైజ్ఞానిక రంగాల్లో ఈ దుష్పరిమాణం కనిపించినా, వృక్షశాస్త్రంలో ఇది మరీ విపరీతంగా ఉంటుంది. ప్రతీ జీవజాతికి, వర్గానికి ఇవ్వబడ్డ వైజ్ఞానిక నామధేయాలని పక్కన పెడితే, ఓ పదిహేను, ఇరవై వేల పారిభాషిక పదాలతో వృక్ష శాస్త్ర పదకోశాలు కిటకిటలాడుతూ విద్యార్థుల గుండెల్ని దడదడలాడిస్తుంటాయి.”

హీలియోట్రాపిజమ్ లాంటి పెద్ద పెద్ద పదాల మెస్మరిసంకి లోనై విద్యార్థుల ఆలోచన చచ్చుబడిపోతుంది. ప్రశ్నించి శోధించే గుణం అణగారి పోతుంది. విజ్ఞానం పట్ల విద్యార్థులకి ఏ మాత్రం ఆసక్తి ఉన్నా ఈ భారీ పదజాలపు సమ్మోహనం వల్ల మొగ్గలోనే ఆ ఆసక్తి తుంచబడుతుంది అంటాడు బోస్.

జంతువుల్లో లాగే మొక్కల్లో కూడా ప్రేరణలకి ప్రతిస్పందించే గుణం ఉంటుందని చివరికి తోటి శాస్త్రవేత్తలు నెమ్మదిగా ఒప్పుకోవడం మొదలెట్టారు. కాని ఆ ప్రతిస్పందన చాలా బలహీనంగా మాత్రమే ఉంటుందని వాదించసాగారు. వారి అభిప్రాయం తప్పని బోస్ నిరూపించాడు.

ఒక అవరోధాన్ని తాకిన లత ఆ అవరోధం చుట్టూ పెనవేసుకోవడానికి ప్రయత్నిస్తుంది. దాన్నే థిగ్మాట్రాపిజమ్ అంటారని ఇందాక చెప్పుకున్నాం. ఈ ప్రతిస్పందన అడుగున రెండు మౌలికమైన చర్యలు ఉన్నాయని నిరూపించాడు బోస్. ఒక ప్రత్యక్ష ప్రేరణ వల్ల లతలో సంకోచం జరిగితే, మరో ప్రరోక్ష ప్రేరణ వల్ల లతలో వ్యాకోచం జరుగుతుంది. ఒక పక్కకి వంగిన లతలో బయటికి పొంగిన, కుంభాకార (convex) భాగంలో ధనావేశ విద్యుత్తు ఉంటుంది. లోపలికి వంగి ఉన్న నతాకార (concave) భాగంలో ఋణావేశ విద్యుత్తు ఉంటుంది. మానవ శరీరంలో విద్యుత్తుకి అత్యంత సున్నితంగా స్పందించే అంగం నాలుక. నాలుక యొక్క సునిశితత్వాన్ని (sensitivity), లత యొక్క సునిశితత్వంతో పోల్చదలచుకున్నాడు బోస్. నాలుకలోను, Biophytum అనే మొక్కకి చెందిన రెమ్మలోను కరెంటు ప్రవహింపజేస్తూ, క్రమంగా కరెంటును పెంచసాగాడు. కరెంటు 1.5 మైక్రో ఆంపియర్లు చేరేసరికి రెమ్మలోని ఆకులలో కంపన మొదలయ్యింది. కాని మనిషి నాలుకలో మాత్రం ఏ చలనమూ లేదు. ఆ విధంగా మనిషి కన్నా మొక్కలే విద్యుత్తుకు మరింత సునిశితంగా ప్రతస్పందిస్తాయని నిరూపించాడు.

(సశేషం...)