సాపేక్షలోకంలో సంచరిస్తూ సుబ్బారావు ఎన్నో అందమైన అనుభవాలు పొందాడు. ఎన్నో అధ్బుతాలు చూశాడు. కాని ఆ అనుభవాలకి వివరణలు ఇవ్వడానికి ఇందాకటి ప్రొఫెసర్ లేడే చాలా విచారించాడు. రైలు ప్రయాణీకులకి వయసు పైబడకుండా బ్రేక్ మాన్ ఎలా ఆపగలుగుతున్నాడో ఇప్పటికీ తనకి అర్థం కాలేదు. రాత్రి నిద్రలోకి జారుకున్నప్పుడు ఆ లోకం కలలోనైనా కనిపిస్తుందని ఎన్నో సార్లు ఎదురుచూశాడు. కాని తనకి ఏవో పీడకలలే వచ్చాయి. నిన్ననుగాక నిన్న తన బ్యాంక్ లెక్కల్లో ఏవో సాపేక్షమైన దోషాలు దొర్లాయని బ్యాంకు మేనేజరు తిట్టి ఉద్యోగం నుండి ఊడపీకినట్టు పీడకల... మనశ్శాంతి కోసం ఓ వారం...
సాపేక్షతా సిద్ధాంతం ప్రకారం దూరాన్ని కాలంగాను, కాలాన్ని దూరం గాను కొంతవరకు మార్చడానికి వీలవుతుందని ఇందాక చెప్పుకున్నాం. కాని కాంతి వేగం యొక్క విలువ అత్యధికం కావడం వల్ల అలాంటి మార్పు దైనందిన జీవన అనుభవంలో మనకి కనిపించదు.కాని అధిక వేగాల వద్ద (అంటే కాంతివేగంతో పోల్చితే గణనీయమైన విలువ గల వేగాల వద్ద) ఇలాంటి మార్పులు ప్రస్ఫుటం అవుతాయి. ఉదాహరణకి ఎలక్ట్రాన్ల వంటి సూక్షరేణువుల గమనంలో ఈ ఫలితాలు కనిపిస్తాయి. అంతకన్నా చాలా తక్కువ వేగాలు గల గ్రహాల చలనాన్ని...
1. ఒక వ్యవస్థ నుండి చూసినప్పడు ఏకకాలీనం (simultaneous) అయిన రెండు సంఘటనలు మరో వ్యవస్థలో ఏకకాలినం కాకపోవచ్చు.పై వాక్యం కాస్త విడ్డూరంగా అనిపించవచ్చు. కాని దాన్ని వివరించడానికి ఓ చిన్న ఉదాహరణ తీసుకుందాం. మీరు రైల్లో ప్రయాణిస్తూ భోజనం చేస్తున్నారు. ఇక్కడ రెండు సంఘటనలని తీసుకుందాం. భోజనం మొదట్లో కూర కలుపుకునే సంఘటన, భోజనం చివర్లో పెరుగు కలుపుకునే సంఘటన. మీ దృష్టిలోను, మీ తోటి ప్రయాణీకుల దృష్టిలోను ఈ రెండు సంఘటనలు ఒక్కచోటే జరిగాయి. కాని రైలు బయట నుండి మిమ్మల్ని గమనిస్తున్న పరిశీలకుడి దృష్టిలో కూర కలుపునే సంఘటనకి, పెరుగు కలుపుకునే...
రెండు విభిన్న ప్రదేశాలలో జరిగిన సంఘటనలు ఏకకాలంలో జరిగాయో లేదో మనం ఎలా నిర్ణయిస్తాం? రెండు చోట్ల గడియారం ఒకే కాలాన్ని సూచిస్తోంది అంటాం. అయితే ఆ రెండు గడియారాలు ఒకే సమయంలో ఒకే కాలాన్ని చూపించేలా చెయ్యాలంటే ఏం చెయ్యాలి? అన్న ప్రశ్న అప్పుడు తప్పకుండా వస్తుంది.శూన్యంలో కాంతి యొక్క వేగం దాని మూలం యొక్క చలనం మీద ఆధారపడదని తెలుసుకున్నాం కనుక, దూరాలని కొలవడానికి, గడియారాలని కచ్చితంగా ’సెట్’ చెయ్యడానికి ఈ కింది పద్ధతే శ్రేష్ఠమైనదని, సమంజసమైనదని...
కాంతి మూలం ఏ దిశలో ప్రయాణించినా, ఎంత వేగంతో ప్రయాణించినా దాని నుండి వెలువడే కాంతి మాత్రం శూన్యంలో ఎప్పుడూ ఒకే కచ్చితమైన వేగంతో ప్రయాణించడం శాస్త్రవేత్తలకి ఆశ్చర్యం కలిగించింది. ఎందుకంటే ఓ కదిలే వస్తువుకి మనం ఎదురు వెళ్తే, అది మన వైపుగా మరింత వేగంతో వస్తున్నట్టు అనిపిస్తుంది. అలాగే ఓ కదిలే వస్తువుని మనం వెంబడిస్తే మన నుండి మరింత తక్కువ వేగంతో కదులుతున్నట్టు అనిపిస్తుంది. చలనానికి సంబంధించి ఇది చాలా ప్రాథమికమైన విషయం.శబ్దం విషయంలో కూడా ఈ సూత్రం వర్తిస్తుంది. ఉదాహరణకి దూరంగా ఉన్న ఓ శబ్దమూలం (లౌడ్ స్పీకర్ లాంటిది) నుండి ఓ శబ్ద...
సోదరసోదరీమణులారా,తగినంత పరిపాకం లేని దశలో మనిషి మనస్సు ఆయతనం (space, స్థలం), కాలాల గురించి కొన్ని తప్పుడు భావాలని రూపొందించుకుంది. నిరంతరం జరిగే విశ్వసంఘటనలకి ఆయతనం (space), కాలం అనే రెండు తత్త్వాలు అంచంచలమైన నేపథ్యాన్ని అందిస్తున్నాయని భావించింది. ఆ భావాలే తరతరాలుగా మనకి వారసత్వంగా వస్తున్నాయి. విశ్వం యొక్క గణితపరమైన వర్ణనని కూడా ఈ భావాలే లోతుగా ప్రభావితం చేస్తున్నాయి. న్యూటన్ మహాశయుడు మొట్టమొదటి సారిగా తన ప్రిన్సిపియాలో ఈ సాంప్రదాయక భావాలని ఇలా వ్యక్తం చేశాడు:’నిరపేక్షమైన ఆయతనం (absolute space), స్వతస్సిద్ధంగా, ఏ బాహ్య విషయాలతోను...
“అయ్యా నమస్కారం! ఓ చిన్న సందేహం. ఇలా రైళ్లో ప్రయాణించే వాళ్లు యవ్వనంగా ఉండడానికి, ప్రయాణించకుండా ఊళ్లో ఉండేవాళ్లు ముసలివాళ్లు కావడానికి బాధ్యులు ఎవరంటారూ?” అడిగాడు సుబ్బారావు.“అందుకు బాధ్యుణ్ణి నేనే,” అన్నాడామనిషి నిర్లిప్తంగా.“అబ్బ! మీకు శతకోటి దండాలు. నా సమస్యని ఇట్టే తీర్చేశారు. మీరు గాని ఇక్కడ ఏదైనా వైద్య సదస్సుకి అధ్యక్షులా?”“లేదే!” కాస్త ఖంగు తిన్నట్టుగా అన్నాడు. “నేనిక్కడ పని చేసే బ్రేక్ మాన్ ని!”“ఏంటీ? మీరు బ్రేక్ మానా?” నమ్మలేనట్టుగా అన్నాడు సుబ్బారావు. “అంటే రైలు స్టేషన్ లోకి వచ్చేటప్పుడు బ్రేకులు వేసే .... బ్రేక్...
జనరంజక విజ్ఞాన సాహిత్యం యొక్క లక్షణాలుజనరంజక విజ్ఞానం ఎలా ఉండాలి, దాని లక్షణాలు ఏంటి అన్న అంశం మీద ఇటీవల రాసిన ఇంగ్లీష్ వ్యాసం ఇది. (వీలు చూసుకుని దీన్ని తెలుగులోకి అనువదించి మళ్లీ పోస్ట్ చేస్తాను.)Taking up the question of how to present science more simply and effectively, lets consider some general guidelines. We can see these features form part of the work of some of the best science writers. Most of this is just common sense. But if we put it together as a bunch of points, I thought it can initiate a fruitful discussion.1....
ఈ సారి గడియారం కేసి చూసుకుంటే అది మళ్లీ నెమ్మదిగా నడవడం చూసి ఆశ్చర్యపోయాడు.“ఇది కూడా ఏదో సాపేక్ష ప్రభావమే అయ్యుంటుంది,” మనసులోనే అనుకున్నాడు సుబ్బారావు. దీని గురించి బాగా తెలిసిన వాళ్లని ఎవర్నయినా పట్టుకుని అన్నీ వివరంగా అడగాలి అనుకున్నాడు.ఆ అవకాశం అంతలో రానే వచ్చింది.పక్కనే ఉన్న రైల్వేస్టేషను ఉంది. ఓ మధ్యవయస్కుడు - నలభై ఉంటాయేమో – రైలు దిగి బయటికి వస్తున్నాడు. అతణ్ణి కలుసుకోడానికి ఓ ముసలావిడ వచ్చింది. అతణ్ణి చూడగానే “తాతయ్యా!” అంటూ సంతోషంగా...
“చూడు బాబూ! స్పీడ్ లిమిట్ ఇంత తక్కువగా ఉన్న ఊళ్ళో బతకడం కష్టంగా అనిపించడం లేదూ?”“స్పీడ్ లిమిటా” అవతలి వ్యక్తి ఆశ్చర్యంగా అడిగాడు. “ఇక్కడ అసలు అలాంటిదేం లేదే? ఎక్కడికైనా, ఎంత వేగంగానైనా వెళ్లగలను. ఈ తుక్కు సైకిలు కాకుండా నా దగ్గర ఓ మోటర్ సైకిలు కూడా ఉంది. కావలంటే దాని మీద ఇంకా వేగంగా వెళ్తాను.”“కాని మరి ఇందాక చూసినప్పుడు చాలా నెమ్మదిగా వెళ్తున్నారే?” అర్థం గాక అడిగాడు సుబ్బారావు.“నేనా? నెమ్మదిగా వెళ్తున్నానా?” కాస్త కోపంగా అడిగాడా వ్యక్తి....
తిరిగి కళ్లు తెరిచి చూసేసరికి మునుపటి లెక్చర్ హాల్ లో లేడు. ఊళ్లో ఏదో సిటీ బస్ స్టాండ్ లో ఓ బల్ల మీద కుర్చుని ఉన్నాడు. ఆ బస్ స్టాండ్ ఉన్న రోడ్డు పక్కన ఏదో పాతకాలపు కాలేజి భవనాలు వరుసగా ఉన్నాయి. ఏవైనా కల గంటున్నానా అని అనుమానం వచ్చింది. కాని చుట్టూ చూస్తే పరిసరాలు మామూలుగానే ఉన్నాయి. అల్లంత దూరంలో నించున్న పోలీసు కూడా మామూలుగా అందరు పోలీసుల్లాగానే ఉన్నాడు. ఎదురుగా ఉన్న ఎత్తైన భవనం మీద ఉన్న పెద్ద గోడ గడియారం ఐదు గంటలు చూపిస్తోంది. రోడ్లు...
మా ఊళ్లో స్పీడ్ లిమిట్ ఆ రోజు బ్యాంక్ హాలీడే.గడియారం తొమ్మిది కొట్టింది. నెమ్మదిగా దుప్పటి తెరుచుకుని, ఒళ్లు విరుచుకుని, కళ్లు నులుముకుని బద్ధకంగా లోకం కేసి చూశాడు సుబ్బారావ్. చదవని పరీక్షలో ఆన్సరు పేపర్ లా రోజంతా ఖాళీగా కనిపించి వెక్కిరిస్తోంది. సవాలు చేస్తోంది. బాంక్ ఉన్న రోజుల్లో అయితే బెంగ లేదు. గంట గంటకీ టీ కాఫీలు, మేనేజర్ వ్యక్తిగత జీవితం గురించి తోటి ఉద్యోగులతో కూపీలు, క్రికెట్ స్కోర్లు రంజీత్ టోఫీలు... కాలానికి నిప్పెట్టడానికి శతకోటి...
ఫ్రాన్స్ గాల్ బోధించిన శీరోవిజ్ఞానం నచ్చక ఆ గందరగోళాన్ని సరిదిద్దమని నెపోలియన్ చక్రవర్తి జాన్ పియర్ ఫ్లోరెన్స్ (Jean Pierre Flourens) అనే శాస్త్రవేత్తని నియమించినట్టు ఇంతకు ముందు ఒక పోస్ట్ లో చెప్పుకున్నాం (http://scienceintelugu.blogspot.com/2010/07/phrenology.html) . ఫ్రాన్స్ దేశానికి చెందిన ఈ ఫ్లోరెన్స్ ఓ జివక్రియా శాస్త్రవేత్త (physiologist).1825 ప్రాంతాల్లో ఫ్లోరెన్స్ ప్రయోగాత్మక పద్ధతిలో నాడీ మండలం మీద పరిశోధనలు జరపడంలో మంచి పురోగతి...
Mr Tompkins in Wonderland. 1938 లో రాయబడ్డ ఈ జనరంజక విజ్ఞాన (popular science) పుస్తకం ఎన్నో దశాబ్దాలుగా విజ్ఞాన ప్రియులని ప్రభావితం చేస్తూ వస్తోంది. ఇంగ్లీష్ లో జనరంజక విజ్ఞాన సాహిత్యంతో పరిచయం ఉన్నవారిలో ఈ పుస్తకం తెలీని వారు బహు కొద్ది మంది. సరదా కథలతో సాపేక్ష సిద్ధాంతాన్ని, క్వాంటం ప్రపంచాన్ని సామాన్య పాఠకులకి వివరించడమే ఈ పుస్తకంలోని ముఖ్యోద్దేశం.పుస్తక రచయిత జార్జి గామోవ్ (1904-1968) రష్యాలో పుట్టాడు. ఇతడో సైద్ధాంతిక భౌతిక శాస్త్రవేత్త...
ఈ ప్రశ్నకి ఓ యూకేజీ పిల్లవాడికి అర్థమయ్యేలా సమాధానం చెప్పాలి.మామూలుగా చిన్న పిల్లలు ఇలాంటివి ఏవైనా అడిగినప్పుడు, ముఖ్యంగా సైన్స్ కి సంబంధించిన విషయాలైతే, పెద్దవాళ్లు పిల్లలకి ఏవో చిత్రవిచిత్రమైన వివరణలు ఇస్తుంటారు. అవి అర్థం కాక మెల్లగా పిల్లలు అడగడమే మానేస్తారు. అలా కాకుండా చిన్న చిన్న ప్రయోగాలు చేసి చూపిస్తే, ఇక వివరణల అవసరం పెద్దగా ఉండదు. ఎదుట కనిపించేది చూసి పిల్లలకే స్వయంగా నమ్మకం కుదురుతుంది. అందుకు వరుసగా కొన్ని ప్రయోగాలు ఇస్తున్నాను.1....
శిరస్సు యొక్క రూపురేఖల బట్టు మనిషి యొక్క లక్షణాలని చెప్పే (లేదా చెప్పాలనుకునే) శాస్త్రమే శిరోవిజ్ఞానం (phrenology, phrenos అంటే గ్రీకులో మనస్సు, mind). శిరస్సు ఆకారాన్ని బట్టి మనిషి తత్త్వం చెప్పడం ఏంటి అంటారేమో? ప్రస్తుత కాలంలో, ఆధునిక వైజ్ఞానిక ప్రమాణాలలో దీన్నొక శాస్త్రంగా పరిగణించరు. బల్లిపట్టు, చిలక జోస్యం మొదలైన వాటిలాగానే ఇది కూడా ఓ కుహనాశాస్త్రం. శిరోవిజ్ఞానం అనేది యూరప్ లో పుట్టిన ’బల్లిపట్టు’ అనుకోవచ్చు.శిరస్సు బట్టి గుణం చెప్పే...
ఇటీవల బ్లాగ్ లో వచ్చిన కొన్ని వ్యాఖ్యానాల దృష్ట్యా వైజ్ఞానిక సాహిత్యంలో పరిభాషకి సంబంధించిన సమస్య గురించి చర్చించుకోవలసిన అవసరం కనిపించింది.కొందరు బ్లాగర్లు ’లంబం’, ’అభిఘాతం’ అన్న పదాలకి ఇంగ్లీషు అనువాదాలని ఇస్తే బావుంటుందని అంటే, మరో బ్లాగరి (నా చిరకాల మిత్రుడు, వృత్తి రీత్యా శాస్త్రవేత్త) cerebrospinal fluid ని మస్తిష్కమేరు ద్రవం అని అనువదించాలని సూచించాడు. పరస్పర వ్యతిరేకంగా కనిపించే ఈ రెండు సూచనలలోను కొంత సత్యం ఉంది.ఏ భాషలోనైనా జనరంజక వైజ్ఞానిక సహిత్యంలో రచన కత్తి మీద నడక లాంటిది. అందరికీ అర్థం కావాలి కనుక ’మామూలు’ రోజూవారీ...
ఆధునిక నాడీశాస్త్రం (neuroscience) కొన్ని శతాబ్దాల భావపరిణామానికి ఫలితం. తెలివితేటలు గుండెలో ఉంటాయని, మెదడులో కాదని బోధించిన అరిస్టాటిల్ కాలానికి, ఒక ప్రత్యేక నాడీకణంలోని ఒక అయాన్ చానెల్ లోని అతి సూక్ష్మమైన విద్యుత్ ప్రవాహాలని కూడా కొలవగలిగే ఆధునిక కాలానికి మధ్య ఓ సుదీర్ఘ భావ పరిణామం జరిగినట్టు స్పష్టంగా కనిపిస్తోంది. మెదడు శాస్త్రంలో కొందరు మూలకర్తల కథలు ఆ మధ్యన కొన్ని పోస్ట్ లలో చెప్పుకున్నాం. ఇప్పుడు వ్యక్తుల గురించి కాక, మెదడు శాస్త్రంలో...
నాడీమండలం చేసే ఎన్నో క్రియలకి ప్రయోజనాలు వెతుక్కోవచ్చు. ఆహారాన్వేషణ అనో, ప్రమాదాల నుండి ఆత్మరక్షణార్థం అనో ఎన్నో రకాల స్పందనల వెనుక మూలకారణాన్ని ఊహించవచ్చు. కాని నవ్వు అన్న అంశానికి అలాంటి కారణం ఆలోచించడం కష్టం. కిందటి పోస్ట్ లో మెదడులో నవ్వుని శాసించే, ప్రేరణ మీదట నవ్వు పుట్టించే, ఒక ప్రాంతం గురించి చెప్పుకున్నాం. సర్జరీలు, ఎలక్ట్రోడ్ లు మొదలైన హంగామా ఏమీ లేకుండా సులభంగా నవ్వు పుట్టించ గల మరో పద్ధతి ఉంది - అదే గిలిగింత.చక్కిలిగింత అనేది...
