మహావీర్యాచార్యుడు క్రీ.శ. తొమ్మిదవ శతాబ్దంలో సంస్కృతంలో రాసిన "గణితసార సంగ్రహం" అనే గణిత గ్రంథాన్ని తెలుగులోకి అనువదించిన వాడు పావులూరి మల్లన. "సారసంగ్రహ గణితం" అన్న పేరు గల ఈ పుస్తకం కేవలం ఓ లెక్కల పుస్తకంలా కాక పద్యకావ్యంలా ఉంటుంది. అందులో చక్కని పద్యాలతో లెక్కలని వర్ణిస్తాడు. తెలుగులో ఇదే మొట్టమొదటి గణిత గ్రంథమని చెప్పుకుంటారు.
ఆ పుస్తకం లోంచి ఓ పద్యం/సమస్య:
ఖర్జూర ఫలములు గణకుండు కొనితెచ్చి
సగపాలు మోహంపు సతికి నిచ్చె
నందు నాల్గవ పాలు ననుగు దమ్ముని కిచ్చె
నష్ట భాగం బిచ్చె ననుజు సతికి
తగ తొమ్మిదవ పాలు దనయున కిచ్చెను
దనచేత నాల్గున్ను తల్లికిచ్చె
మొదల తెచ్చిన వెన్ని, మోహంబు సతికెన్ని,
యనుగు తమ్మున కెన్ని, అతని సతికెన్ని,
సుతునకెన్ని యిచ్చె మరియు తల్లికెన్నిచ్చె
దగ వచియింప గణిత మెరిగినట్టి
కరణాల బిలిపించి అడగవలయు దేవ!
తాత్పర్యం: లెక్కలు తెలిసిన వాడొకడు ఖర్జూరాలు తెచ్చి, సగం మోజుపడ్డ భార్యకిచ్చాట్ట. నాలుగొంతులు తమ్ముడి కిచ్చాట్ట. ఎనిమిదో భాగం తమ్ముడి భార్య కిచ్చాట్ట. తొమ్మిదవ భాగం తనయుడికి ఇచ్చాట్ట. చేతిలో మిగిలిన నాలుగు తల్లికిచ్చాట్ట. మొదట తెచ్చినవెన్ని? ఒక్కొక్కరికి ఇచ్చినవెన్ని?
ఈ కింది సమీకరణాన్ని సాధిస్తే సమాధానం తెలుస్తుంది.
x/2 + x/4 + x/8 + x/9 + 4 = x
x = 288.
అలాగే పావురాల మీద మరో పద్యం.
సౌధతలమున విహరించె సప్తమాంశ
మష్టమూలంబు శయన గృహాంతరమున
జనగ యేబది యారుండె జాలకముల
గృహ కపోత గణమ్మెంత మహతకీర్తి!
తాత్పర్యం: ఏడో వంతు పావురాలు మేడ (సౌధతలం?) మీద ఉన్నాయట. అష్ట (=8)మూలం (root) పడగ్గదిలో ఉన్నాయట. పోగా మిగిలిన 56 వలలో చిక్కుకున్నాయి.
దీన్ని సమీకరణంగా రాస్తే -
x/7 + 8 sqrt(x) + 56 = x
ఇది వర్గ సమీకరణం (quadratic equation). సాధిస్తే x = 196, అని సులభంగా తెలుస్తుంది.
Reference:
ప్రఖ్యా సత్యనారాయణ శర్మ, గణితభారతి, గోల్డెన్ పబ్లిషర్స్.
బాగున్నాయి. వీటిలో మొదటిది నా చిన్నప్పుడు విన్న పద్యమే. రెండవది నాకు కొత్త. ధన్యవాదాలు.