శాస్త్ర విజ్ఞానము

ఇటువంటి చింతనకి ఊపిరి పోసిన వాడు జాన్ వాన్ నోయ్మన్. ఇతడే ప్రప్రథమ ఎలక్ట్రానిక్ కంప్యూటర్ నిర్మాత. వాతావరణాన్ని నియంత్రించే ఉద్దేశంతోనే ఈ కంప్యూటర్ నిర్మాణానికి పూనుకున్నాడు. కంప్యూటర్ సహాయంతో వాతావరణాన్ని ఎలా శాసించవచ్చో వివరిస్తూ సంచలనాత్మక ఉపన్యాసాలిస్తూ భౌతిక శాస్త్రవేత్తలని సమ్మోహింపజేశాడు. తన ఉద్యమంలో ఎందరో వాతావరణ శాస్త్రవేత్తలు చేరారు. ‘క్షణ క్షణముల్’ అన్నట్టుండే వాతావరణాన్ని కంప్యూటర్ సహాయంతో నియంత్రించడం ఎందుకు సాధ్యం అన్న విషయం గురించి నాయ్మన్ వాదన ఏంటో చూద్దాం. వాతావరణాన్ని ఒక గతి సరణి (dynamic system) కింద ఊహించుకోవచ్చు. ఏ గతిసరణి కైనా కొన్ని అస్థిరతా బిందువులు (unstable equilibria) ఉంటాయి. అలాంటి బిందువుల వద్ద వ్యవస్థ యొక్క పరిణామం ఎలా ఉంటుందో చెప్పలేము. ఉదాహరణకి ఒక స్థూపానికి అగ్రస్థానంలో ఓ బంతి ఉందనుకుందాం. చిన్న తెమ్మెర వీచినా ఆ బంతి అక్కణ్ణుంచి దొర్లిపోయి ఎటో జారిపోతుంది. అది ఏ దిశలో జారిపోతుందో చెప్పలేం. అయితే మామూలుగా గణిత శాస్త్రవేత్తలు అధ్యయనం చేసే గతిసరణులలో అటువంటి అస్థిరతా బిందువులు అక్కడక్కడ ఉంటాయంతే. వాటి దరిదాపుల్లో వ్యవస్థ ప్రవర్తన ఎలా ఉంటుందో కంప్యూటర్ సిములేషన్ల సహాయంతో అర్థం చేసుకుంటే ఇక ఆ వ్యవస్థ పూర్తిగా మన చెప్పు చేతల్లోకి వచ్చేసినట్టే. దాన్ని కావలసినట్టు నియంత్రించుకోవచ్చు. ఇకనేం! కంప్యూటర్ చేతిలో ఉంది కనుక ముందుగా ద్రవ్య ప్రవాహాన్ని అభివర్ణించే నేవియర్-స్టోక్స్ సమీకరణాల సహాయంతో వాతావరణాని కూడా శుభ్రంగా, క్షుణ్ణంగా సిములేట్ చేసేయాలి. అందులో అస్థిరత ఎక్కడెక్కడ ఉందో తెలిసేసుకోవాలి. మబ్బులని ‘సీడింగ్’ చెయ్యడం, ఆకాశమంత పొగతెరలు సృష్టించడం మొదలైన విన్యాసాలతో వాతావరణాన్ని వశం చేసుకోవాలి. ఊహాగానం బనే ఉంది. కాని ఇక్కడ నాయ్మన్ ఓ ముఖ్యమైన విషయం విస్మరించాడు. వాతావరణ వ్యవస్థలో అస్థిరత కేవలం ‘అక్కడక్కడ’ లేదు. అది సర్వత్రా ఉంది. అసలు వాతావరణం ఓ ప్రత్యేక జాతికి చెందిన గతిసరణులలో ఒకటి. ఇలాంటి వ్యవస్థల్లో అస్థిరత అణువణువునా ఉంటుంది. అయితే ఆ విషయం బయటపడడానికి మరో రెండు దశాబ్దాలు అగాల్సి వచ్చింది.